Keşide Ne Demek Osmanlıca? Bir Kelimenin Gizemli Yolculuğu
Bugün size çok özel bir konudan bahsedeceğim: “Keşide ne demek Osmanlıca?” Soruyu duyduğunuzda ne hissediyorsunuz? Hani bazen bir kelime duyarsınız ve “Bunu kesin bir yerlerde duydum ama ne demek olduğunu unuttum!” diye iç geçirirsiniz ya… İşte ben de böyle bir an yaşadım. Birkaç gün önce bir arkadaşım, Osmanlıca kelimelerden söz ederken “keşide” dedi ve kafamda kocaman bir soru işareti belirdi. Keşide ne demek Osmanlıca? Hadi, gelin hep birlikte bu gizemi çözelim!
Keşide: Osmanlıca’da Ne Anlama Geliyormuş?
Öncelikle “keşide” kelimesi, Osmanlıca kökenli bir kelimedir. Bugün gündelik dilde pek sık karşılaşmasak da, anlamı bir hayli derindir. Keşide, aslında “yazma” ya da “yazı yazma” anlamına gelir. Kısacası, bir belgeyi ya da yazıyı düzenleyip yazıya dökmek, Osmanlıca’da “keşide etmek” olarak adlandırılırmış. Düşünsene, Osmanlı zamanında bir resmi yazı yazıyorsun, “Keşide ettim” diyorlar. Gerçekten de çok havalı, değil mi?
Şimdi, biz bunu bugünkü dilimize çevirecek olursak, “keşide”yi yazmak ya da yazı yazmak gibi düşünebiliriz. Ama şunu kabul edelim: Bugün, “keşide” demek yerine, Whatsapp’tan bir mesaj yollayıp “Yazdım ama yanlış yazmışım, bir de bunu keşide edeyim!” demek biraz garip olurdu, değil mi? Ah, bu modern dilin getirdiği sorunlar!
Keşide ve Osmanlı’daki Kullanımı: Sadece Yazı mı?
Osmanlı’da “keşide” kelimesi, sadece yazmak anlamına gelmekle kalmaz, aynı zamanda yazının güzelliğini ve sanatını da kapsar. Yani, birisinin yazdığı bir yazı hem anlamlı hem de estetik olmalıymış. Hadi bunu biraz daha açalım: Osmanlı’da bir yazıcıya, “Sen ne kadar güzel keşide ediyorsun!” derlerdi. İyi bir yazıcı, sadece hızlı yazmakla kalmaz, harflerin arasındaki dengeyi, biçimi ve süslemeyi de çok iyi ayarlarmış. Yani Osmanlı’da yazı yazmak, bir tür sanatmış. Şimdi birini “Keşide etmek” dediğimizde, sanki Osmanlı’da bir sanat galerisine gittik, resimler yerine kelimelerle sanat yapıyoruz gibi bir hissiyat oluşuyor. İlginç, değil mi?
Keşide Yaparken Bizim Günümüz!
Geçen gün, arkadaşlarla toplanmışız. Bir yandan akşam yemeği yerken, diğer yandan eski kelimelerden bahsediyorduk. Bir anda bir arkadaşım, “Keşide ne demek Osmanlıca?” diye sordu. İçimden “Bunu bilmesem büyük ihtimalle Osmanlıca’yı okumamışım gibi hissederim, hadi bakalım!” dedim ve başladım anlatmaya.
Şöyle dedim:
“Keşide, yazı yazmak demek. Ama sadece yazı yazmak değil, harflerin arasında bir uyum, bir estetik olmalı. Sanki bir tabloyu fırça darbeleriyle değil, kelimelerle yapıyormuşsun gibi.”
Bunu söyledikten sonra arkadaşımın yüzü biraz karıştı, “Ya… biz buna Whatsapp yazıları derdik, yazdım, sil, yazdım, sil!” dedi. “Ama Osmanlı’da bu iş daha sanatsaldı” diye cevap verdim. Sonra, “Her yazı, bir keşideydi işte, sanatla harmanlanmış bir yazı!” dedim. Arkadaşlarım birkaç saniye sessiz kaldılar, sonra herkes güldü. Ama bence konu ciddi, ben çok derin düşündüm.
Keşide ve Günümüz Arasındaki Farklar
Keşide, Osmanlı’da yazı yazmanın hem sanatsal hem de işlevsel bir yönüydü. Yani, sadece bir not yazmak değil, her kelimeyi özenle seçmek, yazıyı şekillendirmekti. Bugünse keşide etmek biraz daha sadeleşmiş. Hatta bizler çoğu zaman yazı yazarken, sadece amacımıza yönelik hızlıca kelimeleri diziyoruz. “Keşide yapmak” günümüzün koşuşturmacasında pek de karşılık bulmaz oldu gibi. Ama düşününce, bazen Instagram postları için yazdığımız metinlerde bile bir nevi keşide yapıyoruz. İşte o an keşideci ruhumuzu buluyoruz. Yani, günümüzün keşidecileri bizleriz!
Keşide: Bir Zamanlar ve Bugün
Geçmişteki Osmanlı’da bir yazı, sadece bilgi taşımakla kalmaz, aynı zamanda bir anlam taşıyordu. Bugün de bazen bu anlamı bulmakta zorlanıyoruz. Mesela, Whatsapp’ta yazdığımız bir mesajdan başka ne kadar anlam çıkarabiliriz? “Yazmam gereken şeyi yazdım, okey.” Ama Osmanlı’da keşide yapmak, bir bakıma daha derin bir anlam ifade ediyordu. Bir mektup yazdığında, karşı taraf sadece yazdığını değil, yazış şeklinin güzelliğini de takdir ediyordu. Bugün, her yazı bir “gönderdim bitti” anlayışıyla kalıyor. Keşide, bir zamanlar yazıdan daha fazlasıydı, oysa şimdi her şey o kadar hızlı ve seri hale geldi ki, yazmanın sanatla birleştiği o eski zamandaki keşideyi gerçekten özlüyorum.
Sonuç: Keşide’nin Büyüsü
O zaman ne demeli? Keşide ne demek Osmanlıca? Yazmak demek, ama yazmanın da sanata dönüşmesi demek. Bu kelimeyi duydum ve düşündüm, belki de aslında hepimizin yazmakla kurduğu ilişkiyi gözden geçirmemiz gerekiyor. Hızlıca, önemli mi değil mi diye düşünmeden yazdığımız her kelime, bir keşide olamaz mı? Bir sonraki mesajımızda, keşide yapalım, ne dersiniz?